Słowo „raptor” oznacza z angielskiego „drapieżnik”. Ciężko o lepsze określenie F-22, myśliwca V generacji posiadanego przez Stany Zjednoczone, którego niszczycielskich możliwości nie można porównać do żadnej innej maszyny tego typu na świecie. Technologia stealth, szeroki wachlarz broni, zwrotność, prędkość i możliwość prowadzenia walki elektronicznej zapewniają siłom zbrojnym USA dominację wszędzie tam, gdzie pojawi się ten samolot. Poniżej krótko opisaliśmy historię, uzbrojenie i najciekawsze fakty dotyczące Lockheed F-22 Raptor.
Historia powstania F-22
Historię F-22 możemy rozpocząć w w latach 70., kiedy to zimnowojenny wyścig zbrojeń trwał w najlepsze, a oba mocarstwa – USA i ZSRR – próbowały osiągnąć przewagę militarną na każdym polu, także na niebie. Dla Stanów Zjednoczonych posiadanie myśliwca przewagi powietrznej było sprawą priorytetową i dlatego w 1972 roku światło dzienne ujrzał F-15 Eagle.
Ameryka jednak szybko pozbyła się złudzeń co do przyszłej dominacji swojego nowego myśliwca. Niedługo później ich satelity uchwyciły radzieckie centrum testowe na północ od Moskwy, gdzie testowano nowe myśliwce – Mig-29 i Su-27. Ich widok zszokował amerykańskie dowództwo sił powietrznych. Zapowiadało się na to, że dzięki swojej zwinności i szybkości radzieckie maszyny będą mogły nie tylko nawiązać równą walkę m. in. z F-15, ale nawet mieć dużą szansę wygranej w bliskim starciu.
Gdy w 1981 roku prezydentem USA został Ronald Reagan, budżet obronny kraju zwiększono o 32 mld $. Rozpoczęła się intensywna modernizacja uzbrojenia, a szczególnie pilnie potrzeba było nowego myśliwca, który miał zastąpić F-15. Amerykańskie doświadczenia z Wietnamu jasno potwierdzały statystykę, która mówiła że większość pilotów została tam zestrzelona przez przeciwnika, którego nie widziała. Dowództwo US Air Force chciało mieć samolot, który byłby niewidzialny dla radarów wroga (czyt. Związku Radzieckiego) co umożliwiałoby przeprowadzanie szybkich i morderczych ataków z zaskoczenia. Tę możliwość dawała technologia stealth.
Kadłub samolotu wykonanego w ten sposób odbija fale radiowe w przestrzeń, a nie w stronę radaru. Dodatkowo, materiał, z którego wykonana jest maszyna, pochłania te fale. Stealth nie sprawia, że samolot jest niewidzialny – jest po prostu mniej widoczny.
W 1981 roku oblatano prototyp pierwszego myśliwca stealth – był to F-117 od Lockheeda. Na jego podstawie ustalono najważniejsze wymagania dla przyszłych myśliwców przewagi powietrznej:
- posiadanie stealth
- tryb supercruise (możliwość osiągnięcia prędkości dźwięku bez dopalaczy)
- zachowanie manewrowości co najmniej na poziomie F-15
Rząd Stanów Zjednoczonych rozpisał konkurs na stworzenie nowego myśliwca. Był on jednak bardzo wymagający dla firm, które do niego przystąpiły, ponieważ zawierał się w nim jeden bardzo rzadki i poważny warunek – pod koniec fazy koncepcyjnej producenci mieli obowiązek zbudować po dwa egzemplarze demonstracyjne, które miały pokazać co potrafi dany samolot. Nie wszystkie amerykańskie firmy było stać na taką inwestycję, więc do ostatecznej oceny złożono siedem projektów.
Faworytami konkursu było dwóch dużych producentów: Lockheed (który połączył wtedy siły z General Dynamics i Boeingiem) i Northrop/McDonnell-Douglas. Oba stworzyły już wcześniej bombowce w technologii stealth: Lockheed miał za sobą udany F-117, a Northrop Grumman równie świetnego bombowca B-2. Oba projekty weszły do ostatniej fazy konkursu, podczas której zbudowano egzemplarze testowe: Lockheed stworzył samolot o oznaczeniu YF-22, a Northrop pokazał YF-23 Black Widow.
Po 3 miesiącach testów zwycięzca okazał się być YF-22, który mimo że w najważniejszych aspektach uzyskiwał nieco gorsze osiągi niż swój konkurent, ale był tańszy, wyróżnił się trybem supercruise i tym, że był agresywniej oblatywany i nawet odpalono z niego kilka rakiet. Nowy samolot otrzymał oznaczenie F-22 i przydomek „Raptor”.
Produkcja
Pierwszy pokaz seryjnie produkowanego Raptora odbył się w 1997 roku, a pierwszy egzemplarz dostarczono siłom zbrojnym USA w 2003 roku. Początkowo USA chciały zamówić 750 sztuk nowego myśliwca, jednak nastąpił rozpad ZSRR i tak duża liczba tych maszyn przestała być potrzebna. Dodatkowo, podczas pierwszej operacji Pustynna Burza bombowce stealth F-117 Nighthawk dosłownie zmiotły obronę przeciwlotniczą Iraku, a myśliwce F-15 Eagle wykazały się dobrą skutecznością w powietrzu, co dodatkowo przesądziło o zmniejszeniu późniejszego zamówienia na F-22 (wręcz krytykowano program budowy Raptora jako nieuzasadniony). Ostatecznie Stany Zjednoczone zamówiły tylko 187 sztuk, z których ostatnia została dostarczona w maju 2012 roku, a wyprodukowana pod koniec 2011 roku.
Jeden Raptor kosztował amerykańskich podatników średnio 360 mln $, co czyni go najdroższym myśliwcem w historii (jednak najdroższym samolotem w ogóle jest bombowiec B-2 Spirit). Części potrzebne do złożenia jednego modelu pochodziły z sześciu amerykańskich stanów, z czterech firm które dostarczały komponenty potrzebne do skompletowania F-22. Ze względu na nałożony zakaz federalny, Stany Zjednoczone nie mogą sprzedawać Raptorów za granicę, choć biorąc pod uwagę ich koszt utrzymania tylko kilka państw mogłoby sobie na to pozwolić. Tylko Japonia oficjalnie wyraziła zainteresowanie kupnem F-22, jednak jej oferta nie została przyjęta przez Kongres.
F-22 jest, niestety, drogi w utrzymaniu. Godzina lotu kosztuje amerykańskiego podatnika 60 tysięcy dolarów, czyli prawie ćwierć miliona złotych!
Uzbrojenie i osiągi
Raptora napędza podwójny silnikPratt & Whitney, którego moc jest utajniona, ale oficjalna prędkość maksymalna bez użycia dopalaczy wynosi 1.5 Ma (z dopalaczem 1.8 Ma). Nieoficjalnie podaje się, że maksymalna prędkość przekracza 2.42 Ma. F-22 może osiągać tak wysokie prędkości dzięki specjalnie zaprojektowanej geometrii, użytym materiałom z którego jest złożony (tylko 16% aluminium, aż 40% to tytan) i temu, że uzbrojenie chowane jest w jego wnętrzu, co obniża opór powietrza mimo znacznej masy.
Uzbrojenie kształtuje się następująco:
- Raptor posiada zaawansowany kokpit sterowania, gdzie łączą się dane przekazywane z czujników i są one wyświetlane w jednym miejscu – sprawia to, że pilot posiada całkowitą wiedzę o polu bitwy i prawdopodobnie może naprowadzać na cel także starsze maszyny. Ta oszczędność czasu i możliwość przekroju pola mogą dać F-22 przewagę nad maszyną wroga.
- Myśliwiec posiada szeroki wachlarz broni. Zależnie od konfiguracji może nieść maksymalnie 6 pocisków powietrze – powietrzeAIM-120C + do 2 pocisków powietrze – powietrzeAIM-9 Sidewinder, lub (w przypadku konfiguracji powietrze – ziemia) dwie rakiety powietrze – ziemia JDAM + 2x AIM-120C + 2xAIM-9. Są one gotowe do wystrzelenia w ułamku sekundy, dzięki pneumatycznym wyrzutniom wypychającym rakiety z siłą 40G. Dzięki przenoszeniu tego uzbrojenia wewnątrz kadłuba, samolot zachowuje parametry stealth i unika wykrycia przez wroga.
- Raptor posiada działko M61 Vulcan 20mm, które z zapasem nabojów na ledwie 5 s ciągłego ostrzału pozostaje bronią ostateczną. Projektanci skorzystali z doświadczeń pilotów F-4 gdzie zrezygnowano z broni maszynowej i nie była to dobra decyzja.
- Pod skrzydłami F-22 istnieje możliwość doczepienia2268 kg dodatkowego uzbrojenia i zbiorników z paliwem, zmniejszając przy tym manewrowość i współczynnik wykrywalności samolotu.
- Prowadzone są prace mające na celu uzbrojenia Raptorów w broń laserową.
F-22 jest wyjątkowy także ze względu na to, że jego możliwości rosną z roku na rok. Tak jak wszystkie inne samoloty, jego cechy fizyczne są ograniczone, jednak wewnątrz Raptora ukryte są komputery sterujące jego systemami. Wymiana komputerów lub oprogramowania na nowsze sprawia, że amerykański dominator staje się jeszcze potężniejszy, a im dalej posunie się technologia, tym ich piloci zyskają szersze spektrum możliwości prowadzenia walki w powietrzu. Już teraz na oprogramowanie F-22 składa się prawie 2 mln linii kodu!
Co ciekawe, Raptor może być użyty do ataku elektronicznego, ponieważ istnieje możliwość przeciążenia systemów przeciwnika przez jego radar.
Skuteczność i niezawodność
Mimo faktu, że F-22 Raptorma najniższy współczynnik niezawodności wśród myśliwców sił US Air Force w służbie czynnej, i tak uznawany jest za myśliwiec znajdujący się poza zasięgiem prawie wszystkich samolotów bojowych na świecie. Uważa się, że jedynymi maszynami mającymi z nim teoretyczne szanse są tylko myśliwce Su-30 z silnikami Saturn.
Jego rekord bojowy jest jak na razie skromny – w warunkach bojowych F-22 został po raz pierwszy sprawdzony dopiero w 2014 roku, zrzucając bomby na pozycje Państwa Islamskiego. Dysponujemy jednak historią walk ćwiczebnych pomiędzy F-22 i innymi maszynami NATO. Jedną z nich jest symulacja walki z 2003 roku, kiedy naprzeciwko jednego Raptora stanęło piętnaście F-15, za których sterami zasiedli doświadczeni piloci. Po krótkiej walce Raptor dosłownie zmiażdżył „nieprzyjacielskie” samoloty, z których żaden nawet nie zdołał go zauważyć.
Z drugiej strony, znane są relacje niemieckich pilotów Eurofighterów którzy trenowali wspólnie z Amerykanami podczas ćwiczeń Red Flag na Alasce, którzy w walkach ćwiczebnych podobno nieźle radzili sobie przeciwko Raptorom. Według nich, kluczem do sukcesu było wykrycie amerykańskiego samolotu przez podczerwień, następnie podejście do niego jak najbliżej, a na koniec wymuszenie na nim nagłego zwrotu, po którym przez kilka sekund był bezbronny. Niemcy zaznaczyli jednak, że Raptor jest niepokonany w walce na większe odległości.
Poniżej znajduje się krótkie wideo pokazujące F-22 Raptor w powietrzu:
